Komosa (Chenopodium) to rodzaj roślin z rodziny komosowatych (Chenopodiaceae), liczący w Polsce ok. 30 gatunków, w tym rodzimych oraz zawleczonych. Wiele z nich to pospolite rośliny ruderalne oraz chwasty. Gatunkiem typowym jest komosa czerwonawa (Chenopodium rubrum). Najbardziej znanym gatunkiem jest natomiast komosa biała (Chenopodium album), zwana również lebiodą. Bardziej popularne gatunki to również komosa ryżowa (Chenopodium quinoa) i komosa rózgowata (Chenopodium foliosum). Gatunki te posiadają cenne właściwości odżywcze.
Charakterystyka gatunków
Komosa biała (Chenopodium album) – roślina jednoroczna, osiągająca wysokość 15-100 cm; wytwarza wzniesioną łodygę i ciemno zielone, podłużnie rombowe lub lancetowate, drobno ząbkowate liście, w pobliżu nasady o zabarwieniu purpurowoczerwonym; kwiatostan typu wiecha złożony jest z drobnych, zielonych kwiatów wyrastających w kłębikach; kwitnienie trwa od czerwca do października; roślina jest wiatropylna; owoce stanowią drobne, czarne, błyszczące orzeszki.
Komosa czerwonawa (Chenopodium rubrum) – roślina jednoroczna, dorastająca do 30-60 cm wysokości; wytwarza stosunkowo grubą, wzniesioną łodygę oraz liście trójkątnego kształtu, wyraźnie ząbkowane; kwiatostanem jest kłosokształtna wiecha, wyrastająca z kątów liści, złożona z drobnych, czerwonawych kwiatów; kwitnienie trwa od lipca do września; roślina jest wiatropylna; owocami są drobne, spłaszczone orzeszki
Komosa ryżowa (Chenopodium quinoa) – roślina jednoroczna, osiągająca wysokość ok. 1,5 m; łodyga jest prosta, wzniesiona, przebarwiająca się na krwisto czerwony kolor; liście mają kształt szeroko trójklapowy, na brzegach blaszek grubo ząbkowane; kwiatostan stanowi wiecha złożona z drobnych różowych kwiatów; owocami są drobne orzeszki o średnicy do 2,5 mm
Komosa rózgowata (Chenopodium foliosum) – roślina jednoroczna, wytwarzająca wzniesione pędy dorastające do 30-60 cm wysokości; liście kształtu szerokolancetowatego, na brzegach ząbkowane; kwiatostany typu wiecha wyrastają z kątów liści; owoce stanowią drobne, kuliste orzeszki w czerwonych osnówkach
Występowanie
Komosa biała i czerwona są gatunkami pospolitymi w całym kraju. Należą do roślin ruderalnych - rosną na polach, przydrożach, śmietniskach i w ogrodach. Komosa biała jest częstym chwastem w uprawach rolniczych, zwłaszcza na glebach bogatych w azot. Komosa ryżowa i rózgowata należą natomiast do efemerofitów – gatunków obcego pochodzenia, przypadkowo zawleczonych. Komosa ryżowa jest gatunkiem pochodzącym z Ameryki Południowej. W naszym kraju uprawiana jest na niewielkich plantacjach ekologicznych. Komosa rózgowata pochodzi natomiast z rejonu śródziemnomorskiego i Azji Mniejszej. U nas uprawiana jest w ogrodach, na żyznych, wilgotnych glebach. Rozmnażana jest z siewu nasion wprost do gruntu. Wschody pojawiają się latem.
Komosa
Zastosowanie
Młode liście wszystkich gatunków komosy mogą być spożywane jako warzywa liściowe. Zawierają dużo białka, węglowodanów, witaminy C i beta-karotenu. Smakiem przypominają szpinak. Posiekane dodaje się do sałatek, zup, nadzienia, mielonych mięs, potraw ziemniaczanych. Jadalne są również nasiona, które dawniej mielono na mąkę i przerabiano na kaszę. Ziele komosy białej wykazuje ponadto właściwości lecznicze. Pomaga przy kaszlu i przewlekłym zapaleniu oskrzeli, a zewnętrznie stosowane było na rany. W uprawach buraków komosa biała może być wykorzystywana jako roślina pułapkowa dla mszyc, które bardzo chętnie składają na niej jaja.
Owoce komosy ryżowej, zwane quinoa lub ryżem peruwiańskim spożywane są w całości lub w postaci mąki. Zawierają 48% skrobi, ok. 18% białek oraz 4–9% nienasyconych kwasów tłuszczowych. Cechują się dużą zawartością wapnia, fosforu, żelaza i witaminy E. Są źródłem wszystkich niezbędnych dla człowieka aminokwasów. Ponadto są niskokaloryczne i nie zawierają glutenu. Komosa ryżowa świetnie komponuje się z wieloma daniami. Można serwować ją na ciepło i na zimno, w daniach słonych i słodkich; jako składnik sałatek, dodatek do zup, zapiekanek, warzywnych kotlecików czy też deserów.
Komosa rózgowata (Chenopodium foliosum) posiada natomiast walory odżywcze i ozdobne. Wytwarza skupiska jadalnych orzeszków w czerwonych osnówkach, przypominających maliny. Odmiana uprawna 'Strawberry Sticks' ma owocostany intensywnie czerwone, o średnicy ok. 1 cm.
Pyłek komosy
Komosa kwitnie długo, od końca lipca do początków października, jednak stężenie jej pyłku nigdy nie osiąga tak wysokich stężeń jak pyłek bylicy. Dlatego rzadziej spotykamy przypadki silnej nadwrażliwości na pyłek tej rośliny. Pyłek komosy lubiany jest przez pszczoły.
Komosa
Przepisy
Komosa a'la szpinak
składniki:
młode listki komosy białej
masło
śmietana
jajko
czosnek
sól
pieprz
sposób przygotowania:
1. komosę płuczemy i parzymy we wrzątku i drobno siekamy; drobno kroimy listki czosnku niedźwiedziego lub odrobinę zwykłego czosnku;
2. na patelnie wkładamy odrobinę masła, dolewamy śmietanę; dodajemy posiekana komosę z czosnkiem; po zmięknięciu listków wbijamy jajko i smażymy do momentu ścięcia białka; doprawiamy solą i pieprzem do smaku
Pilaw z komosy ryżowej
składniki:
1 łyżka oliwy z oliwek
1 drobno pokrojona cebula
1 posiekana łodyga selera naciowego
2 marchewki pokrojone w kostkę
80 g (1/2 szkl.) komosy
235 ml (1 szkl.) gorącej wody
1 liść laurowy
1 łyżka startej skórki z cytryny
1 łyżka soku z cytryny
75 g rozmrożonego zielonego groszku
sól i pieprz do smaku
sposób przygotowania:
1. wlać olej i postawić garnek na średnim ogniu; dodać cebulę, seler i marchew; smażyć, mieszając, przez 10 minut, aż warzywa zmiękną
2. wypłukać komosę na durszlaku pod zimną wodą i dobrze odcedzić; dodać do warzyw, wymieszać i dusić przez 1 minutę; wlać wodę, dodać liść laurowy oraz skórkę i sok z cytryny; doprowadzić do wrzenia, a następnie zmniejszyć ogień i przykryć garnek; gotować na wolnym ogniu przez 15 do 20 minut
3. wyjąć liść laurowy, dodać zielony groszek i wymieszać; doprawić do smaku solą i pieprzem
Anna Jędrzejewska
0 komentarzy